W dzisiejszych czasach kapelusze postrzega się jako panteon elegancji. W sytuacji, w której pospolita fedora przyprawia miłośników mody męskiej o szybsze bicie serca, najbardziej eleganckie z nakryć głowy wydaje się tak formalne, że trudno o stosowną okazję, aby je ubrać.
Szwedzka ilustracja przedstawiająca modnych dżentelmenów, rok 1847
W drugiej połowie XVIII wieku trikorny zaczęły powoli ustępować miejsca nowemu fasonowi, zwiastującemu nadchodzącą rewolucję przemysłową. Początkowo cylindry były wykonywane z filcu bobrowego. Zapotrzebowanie na ten surowiec było tak duże, że pod koniec XVIII wieku bóbr stał się zagrożonym gatunkiem w Anglii – popyt na sierść do produkcji kapeluszy był jednym z czynników stymulujących eksplorację i podbój Dzikiego Zachodu.
Kolejne stadium rozwoju stanowiły cylindry jedwabne – kaplinę formowano z gazy i flaneli nasączanych szelakiem na drewnianym kopycie, a następnie wypiekano w piecu. Gotową skorupę powlekano jedwabnym płótnem. Współcześnie kapelusze wykonane tą techniką są bardzo rzadko spotykane i stanowią łakomy kąsek dla kolekcjonerów.
Jedwabny cylinder
Podobnie jak inne fasony, w szczycie swej popularności cylinder przybierał różne, nieraz ekstremalne formy.
Allan Pinkerton, Abraham Lincoln i Generał John McClernand, rok 1862
***
Prawdziwy przełom nastąpił w 1812 roku, kiedy Thomas Francis Dollman opatentował pierwszy składany cylinder. Wynalazek stanowił odpowiedź na problemy, z jakimi borykali się pracownicy szatni w teatrach i operach – z racji dużych gabarytów cylindry były problematyczne w przechowywaniu, a jednostajna kolorystyka nierzadko prowadziła do pomyłek.
Szapoklak
Złożone kapelusze zajmowały tak mało miejsca, że mężczyźni zabierali je ze sobą na widownię i odkładali pod fotel na czas przedstawienia – stąd angielska nazwa Opera Hat. Polski termin „szapoklak” pochodzi od francuskiego chapeau claque, co w wolnym tłumaczeniu oznacza klaszczący kapelusz – podczas rozkładania z mechanizmu dobywa się charakterystyczny odgłos.
Zdjęcie rentgenowskie mechanizmu
Spadek popularności cylindrów jako codziennych nakryć głowy rozpoczął się wraz z upowszechnieniem meloników i innych fasonów o mniejszym stopniu formalności i choć w XX wieku cylindry zniknęły z ulic, wciąż królowały na estradzie i podczas galowych uroczystości.
Marlena Dietrich często występowała we fraku i cylindrze – męski strój stanowił legitymację do wykonywania utworów przeznaczonych dla mężczyzn
Winston Churchill (pierwszy mężczyzna w cylindrze od lewej), podczas policyjnego oblężenia na Sidney Street – legenda głosi, że w czasie strzelaniny pocisk przeszył kapelusz Churchilla tuż nad jego głową – obecność ministra spraw wewnętrznych na pierwszej linii ognia odbiła się szerokim echem w ówczesnych mediach, styczeń 1911 roku
Kazimierz Bartel, Józef Piłsudski i Ignacy Mościcki – ostatni prezydent II Rzeczypospolitej Polskiej
Japońscy dyplomaci na pokładzie pancernika USS „Missouri” przed podpisaniem aktu o bezwarunkowej kapitulacji, 2 września 1945 roku
JFK był ostatnim amerykańskim prezydentem, który przybył na swoją inaugurację w kapeluszu, 21 stycznia 1961 roku
Wyniesiony na szczyt męskiej elegancji kapelusz, z racji swojej dość niskiej przydatności w życiu codziennym stawał się powoli coraz rzadszym widokiem. Mimo to do dzisiejszego dnia jest mocno zakorzeniony w popkulturze jako symbol arystokracji, kapitalizmu oraz wysokiej kultury osobistej.
Bogaty wujek Pennybags – protoplasta maskotki popularnej gry planszowej Monopoly polegającej na handlu nieruchomościami
W komunistycznej propagandzie cylinder miał uniwersalne zastosowanie – symbolizował zarówno kapitalistyczny ucisk klasy robotniczej w Ameryce, jak i brytyjski imperializm
W siermiężnych realiach PRL-u nienaganne maniery, erudycja i elegancki wygląd Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego w „Kabarecie Starszych Panów” przywodziły na myśl przedwojenną Polskę.
Czy nakrycie głowy, które było archaizmem jeszcze w czasach powszechnej mody na kapelusze, ma rację bytu w XXI wieku?
Cylindry przy życiu trzyma tradycja – ponad 250 lat historii na dobre zakorzeniło je w kilku instytucjach. W wolnomularstwie cylinder stanowi część stroju Czcigodnego Mistrza – przewodniczącego loży. Również w profesji kominiarskiej cylinder związany jest z hierarchią – może go nosić tylko mistrz kominiarski. Skąd wzięła się ta tradycja, nie jest do końca jasne. Podobno przywilej noszenia cylindrów przez kominiarzy został nadany przez monarchię brytyjską za ich wkład w bezpieczeństwo, ale ta historia ma tyle różnych wersji, że należy ją traktować z przymrużeniem oka. Myślę, że prawdziwy powód jest bardziej prozaiczny – w XIX w. wysokie i sztywne korony cylindrów chroniły kominiarzy przed niskimi stropami, wystającymi gwoździami i innymi niebezpieczeństwami związanymi z czyszczeniem kominów. Eleganckie nakrycie głowy to tradycja Klubu Świstaka z Punxsutawney w Pensylwanii – członkowie stowarzyszenia są odpowiedzialni za opiekę nad świstakiem Philem oraz za organizację „Dnia Świstaka” – corocznej ceremonii prognozującej nadejście wiosny. To lokalne święto zyskało sławę na całym świecie dzięki filmowi pod tym samym tytułem.
***
Cylinder to także jedyne stosowne nakrycie głowy podczas uroczystości związanych z brytyjską Rodziną Królewską. Najlepszym przykładem w tej materii są wyścigi konne Royal Ascot Racecourse – cylindry są obowiązkowym elementem ubioru dla mężczyzn. Coroczna impreza jest wielkim wydarzeniem sportowym i towarzyskim w Wielkiej Brytanii – wyścigi swoją obecnością uświetnia sama Królowa.
Mój egzemplarz, to jedwabny szapoklak z 1900 roku przygotowany na Paryską Wystawę Światową. Jest zachowany w doskonałej kondycji jak na 116 lat :-)
Szapoklak – Vintage / Okulary – Moscot / Poszetka – Vintage / Krawat – Poszetka / Koszula– Charles Tyrwhitt / Żakiet – Vintage / Kamizelka – Clermont Direct / Zegarek – rodzinna pamiątka / Spodnie – Vintage / Buty – Vagabond
fot. FASHION ART MEDIA
